Ngày 23/10, Báo Lao Động phối hợp với Cục Thuế Bộ Tài chính tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy tuân thủ tự nguyện và đóng góp toàn bộ thuế để xây dựng kỷ nguyên hùng mạnh”. Tại đây, đại diện cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế đã tập trung làm rõ những hướng quan trọng trong cải cách thể chế trong ngành thuế.
Những thách thức trong việc cải thiện việc tuân thủ thuế của hộ kinh doanh
Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Bộ Thuế, cho biết tại tọa đàm, khu vực hộ gia đình (đặc biệt là thực phẩm, dịch vụ và cửa hàng trực tuyến) vẫn là nhóm có nhiều thách thức trong việc nâng cao tính tuân thủ tự nguyện.
Theo ông Mai Sơn, phần lớn hộ gia đình cá nhân là doanh nghiệp nhỏ, lâu đời, hầu như không có thói quen ghi sổ kế toán và ngại tiếp cận các thủ tục hành chính, đặc biệt là thủ tục điện tử. Ông nói: “Qua đối thoại, chúng tôi thấy rằng họ rất quan tâm đến nhu cầu minh bạch về doanh thu, sử dụng hóa đơn điện tử và lưu giữ hồ sơ đầy đủ. Nhiều người lo ngại rằng minh bạch doanh thu có nghĩa là có thể ‘nhìn thấy’ mọi hoạt động, khiến họ dễ bị thanh tra”.
Thực tế, thói quen “không nhận hóa đơn” của người tiêu dùng làm giảm động lực xuất hóa đơn theo quy định của các hộ kinh doanh. “Ngành thuế nhận thấy đa số các hộ doanh nghiệp này muốn tuân thủ nhưng kiến thức, kỹ năng còn hạn chế và còn lưỡng lự. Đây là nhóm rất cần sự hỗ trợ liên tục và hướng dẫn có mục tiêu – 'nắm tay' – để họ tự tin đồng hành cùng cơ quan thuế trên con đường minh bạch, hiện đại hóa”, ông Mai Sơn chia sẻ.
Tuy nhiên, cũng có một bộ phận không nhỏ người nộp thuế cố tình vi phạm pháp luật về thuế như khai sai, trốn thuế, mua bán hóa đơn trái pháp luật, thông đồng để thực hiện hành vi vi phạm. “Nhóm này tuy nhỏ nhưng có tác động lớn: nếu không được nhìn nhận và xử lý nghiêm sẽ ảnh hưởng đến sự công bằng, minh bạch của pháp luật cũng như niềm tin, sự đồng thuận trong xã hội”, ông nhấn mạnh.
Theo ông Mai Sơn, ngành Thuế phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để phát hiện, điều tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, trong đó có truy cứu trách nhiệm hình sự. Ông nhắc lại: “Nguyên tắc là không khoan nhượng đối với hành vi gian lận và không có khu vực cấm khi xử lý các hành vi vi phạm”.
Các giải pháp đồng bộ củng cố niềm tin và tăng cường tuân thủ tự nguyện
Đánh giá bối cảnh mới, ông Mai Sơn cho rằng ngành thuế đang phải đối mặt với nhiều yêu cầu, thách thức lớn: áp lực tăng thu ngân sách, sự xuất hiện của các loại hình kinh doanh mới như thương mại điện tử, kinh tế số, kinh doanh xuyên biên giới, nhu cầu đổi mới phương pháp quản lý dựa trên công nghệ cao và dữ liệu lớn. Ông cho biết: “Trước những nhu cầu này, ngành thuế đã xác định những định hướng và giải pháp quan trọng nhằm tăng cường niềm tin của xã hội và cải thiện việc tuân thủ tự nguyện”.
Thứ nhất: Tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật thuế theo hướng minh bạch, đơn giản, dễ hiểu nhằm tạo thuận lợi hơn cho người nộp thuế. Mục đích của việc rà soát, cải cách là nâng cao hiệu lực, hiệu quả, thích ứng với thông lệ quốc tế và thúc đẩy chuyển đổi số.
Thứ hai, chuyển đổi số, hiện đại hóa quản lý thuế liên quan đến dữ liệu lớn. Ngành Thuế đang xây dựng hệ sinh thái dữ liệu kết nối giữa cơ quan thuế với các bộ, ngành nhằm tạo ra hệ thống quản lý thuế mở, giúp người nộp thuế tránh cung cấp thông tin trùng lặp, đồng thời tạo tâm lý “cơ quan thuế biết mọi thứ” thúc đẩy việc kê khai chính xác ngay từ đầu.
Thứ ba, quy trình nghiệp vụ cần được thiết kế lại theo mô hình quản lý hiện đại lấy người nộp thuế làm trung tâm. Các quy trình đăng ký, khai báo, nộp thuế, hoàn thuế, kiểm tra được tích hợp liền mạch; Đồng thời, sử dụng hệ thống CNTT thế hệ mới – “xương sống” của quản lý thuế điện tử thông minh, cho phép xử lý tập trung, ra quyết định dựa trên dữ liệu và quản lý rủi ro.
Thứ tư, tăng cường hỗ trợ, tuyên truyền phù hợp với từng nhóm đối tượng nộp thuế và được cá nhân hóa dựa trên quy mô, đặc điểm và mức độ tuân thủ. Đối với doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc hộ cá thể, ngành Thuế tổ chức hỗ trợ “tận tay”, cung cấp cẩm nang, video hướng dẫn và ứng dụng chatbot AI giúp người nộp thuế tra cứu, kê khai, nộp thuế dễ dàng, chính xác.
Thứ năm, kiên quyết ngăn chặn các hành vi gian lận, trốn thuế và xử lý nghiêm các vi phạm. “Việc kiểm tra thuế được thực hiện dựa trên phân tích rủi ro, loại bỏ các yếu tố chủ quan, ngăn ngừa che đậy, thiên vị, tập trung vào những đối tượng có dấu hiệu vi phạm, từ đó giảm bớt sự gián đoạn cho những người tuân thủ tốt”, ông Mai Sơn nhấn mạnh.
Cuối cùng, năng lực và tinh thần phục vụ của cơ quan thuế cần được nâng cao. Theo ông, yếu tố con người là chìa khóa của mọi cải cách. “Ngành Thuế chú trọng đào tạo cán bộ không chỉ có trình độ chuyên môn kỹ thuật mà còn có kỹ năng công nghệ, phân tích dữ liệu, giao tiếp chuẩn mực. Đồng thời, xử lý dứt điểm các vi phạm để duy trì kỷ luật, tăng niềm tin của người dân và doanh nghiệp”, ông nói.
Ông Mai Sơn nhắc lại mục tiêu của ngành Thuế là xây dựng hệ thống quản lý hiện đại, minh bạch, thân thiện, nơi người nộp thuế cảm thấy được tôn trọng, hỗ trợ để làm những việc đúng đắn và những người tuân thủ tốt không gặp bất tiện. Ông kết luận: “Chỉ khi đó việc tuân thủ tự nguyện mới trở thành chuẩn mực và niềm tin vào luật thuế mới thực sự bền vững”.
